თვითწარმოჩენა და „უცხო“ თანამედროვე ქართულ კულტურაში

ნინო ამირაჯიბი
მარი მიხანაშვილი

ისტორიის სხვადასხვა ეტაპზე კულტურა თავად განსაზღვრავდა რა იყო მისაღები, ნორმალური და რა განსხვავებული, „უცხო“. ამ ორი ცნების ერთმანეთისგან გამიჯვნით, საზოგადოება თვით იდენტიფიკაციას ახდენდა, როგორც ნორმალურები და არანორმალურები. ქართული კულტურა კვლავ განაგრძობს საზოგადოების განსაზღვრულ ჩარჩოებში მოქცევას და მის „ნორმალიზებას“. დღესდღეობით განსაკუთრებით მწვავედ აღიქმება სექსუალურ საკითხებზე ტაბუს რღვევა და მისი ხილვადობის გაზრდა. ნებისმიერი ადამიანი, რომელიც თვითგამოხატვით არ შეესაბამება უმრავლესობის სტანდარტებს, შეურაცჰხყოფს რა მათ „ნაციონალურ“ და რელიგიურ გრძნობებს, აღიქმება, როგორც „უცხო“.  ამ კატეგორიაში ლიდერობენ სექსუალური უმცირესობების წარმომადგენლები, რომლებიც უმწვავეს რეაქციას იწვევენ ფსევდო ნაციონალურ დაჯგუფებებში, ვინაიდან, ქართველობის სადარაჯოზე მყოფი ნეონაცისტური ჯგუფები განსაკუთრებულად მგრძნობიარეები არიან ლგბტ თემის წევრების თვითგამოხატვის მიმართ.

დღეს „ქართველობის დასაცავად“ ყველაზე აქტიურად იბრძვის ორგანიზაცია ქართული მარში, რომლის მთავარი დევიზიცაა „ქართველი საქართველოსთვის“. ვინაიდან, ისინი არ ცნობენ პიროვნულ და ინდივიდუალურ თავისუფლებას, ემიჯნებიან და უპირისპირდებიან ნებისმიერი ფორმის განსხვავებულობას. თუკი ამ ეტაპზე ისინი ხმლითა და მახვილით ვერ, სამაგიეროდ, სიტყვებითა და კომბლებით უპირისპირდებიან მათთვის „უცხოსა“ და მიუღებელს.

ლოგიკური იქნება, ვიკითხოთ, რას შეიძლება ემსახურებოდეს ქართული მარშის ასეთი რადიკალური გალაშქრება უმცირესობების წარმომადგენლებზე? აღსანიშნია, რომ ისინი საკუთარ ჰომოფობიურ, ქსენოფობიურ და სექსისტურ განწყობებს რწმენითა და ერის სიყვარულით ამართლებენ და ადამიანების თვითგამოხატვასთან დაპირისპირებაში სახელმწიფოში არსებულ რეალურ პრობლემებს ყურადღების მიღმა ტოვებენ. ეს დაჯგუფებები „უცხოს“, როგორც მტრის ხატს იყენებენ საკუთარი ინდივიდუალური და ჯგუფური იდენტობის განმტკიცებისთვის და ბატონობის ლეგიტიმაციისთვის.

სინამდვილეში, ადამიანები სიუცხოვეს აღიქვამენ თავიანთ პიროვნულსა და კოლექტიურ იდენტობასთან შეპირისპირებითა და წინასწარი წარმოდგენების საფუძველზე. ამრიგად, უცხო არის არა სხვა  და არა ჩვენგან განსხვავებული/ დევიანტი, არამედ ჩვენ მიერ აღქმული სხვა. სხვა აღიქმება უცხოდ მხოლოდ ვიღაცის პერსპექტივიდან, გარკვეულ ადგილზე და დროში, გარკვეული თვალსაზრისით. ამრიგად, სიუცხოვე რეალურად მთლიანადაა დამოკიდებული აღმქმელის პერსპექტივაზე.

მნიშვნელოვანია გავიაზროთ, რა საფრთხე შეიძლება ახლდეს უცხოს, როგორც არასასურველის გაგებას. ამ დროს არ უნდა დაგვავიწყდეს ფაშისტური რეჟიმის შედეგები, რომელიც ადამიანებისთვის დამოუკიდებელი არჩევანის წართმევით და მათი, როგორც ერის საკუთრების გაგებით დაიწყო. სიუცხოვის კონსტრუქციის, როგორც ადამიანთა ჯგუფების დისკრიმინაციის საშუალებად გამოყენების მაგალითია ანტისემიტიზმი, ასევე, დასავლეთისა და აღმოსავლეთის ან ჩრდილოეთისა და სამხრეთის შეპირისპირება ერთმანეთთან.

მიუხედავად იმისა, რომ 1990 წლის 17 მაისს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციამ ჰომოსექსუალობა დაავადებათა ნუსხიდან ამოიღო, საქართველოში ჯერ კიდევ სჯერათ, რომ განსხვავებული იდენტობის ადამიანები, ამ ცოდვის მონანიების გზით, გამოსწორებას ექვემდებარებიან. თუმცა, ლგბტ თემი არ იზიარებს ამ განწყობას და მიუხედავად მტრული დამოკიდებულებისა, ცდილობენ იბრძოლონ თვითდამკვიდრებისთვის.

2012 წელს საქართველოში ლგბტ ჯგუფის მიერ აქცია გაიმართა, სადაც ისინი მათ მიმართ სიძულვილს აპროტესტებდნენ და სურდათ, პოსტერებითა და ფერადი დროშებით თავისუფლების მოედნამდე მსვლელობა გაემართათ. თუმცა, რუსთაველზე "მართლმადიდებელ მშობელთა კავშირისა" და "წმინდა მეფე ვახტანგ გორგასლის კავშირის" წარმომადგენლებმა, მათმა თანამოაზრე სასულიერო და საერო პირებმა მსვლელობა ცოცხალი ჯაჭვით გადაუკეტეს.

ზუსტად ერთი წლის შემდეგ, ჰომოფობიის წინააღმდეგ მიმართული აქცია დაგეგმილ ადგილზე, რუსთაველის მოედანზე ჩაიშალა მას შემდეგ, რაც მართლმადიდებელი სასულიერო პირების ორგანიზებით მოწყობილი დემონსტრაციის მონაწილეებმა გაარღვიეს პოლიციის კორდონი და ლგბტ ჯგუფს ფიზიკურად დაუპირისპირდნენ.

2014  წელს კი ჰომოფობიასა და ტრანსფობიასთან ბრძოლის საერთაშორისო დღე, 17 მაისი, კათოლიკოს-პატრიარქმა ილია მეორემ საქართველოში ტრადიციული ქართული ოჯახის დაცვის დღედ გამოაცხადა და ამ დღის აღსანიშნად სამღვდელოებამ და მრევლმა თბილისის ქუჩებში აქცია-მსვლელობა მოაწყო.

ქართული ულტრა ნაციონალური ჯგუფები უპირისპირდებიან არა მარტო ლგბტ თემის მიერ გამართულ მსვლელობებს, არამედ ხელოვნების ნიმუშებსაც, სადაც არაჰეტერონორმატიული ხედვაა გამოყენებული. ამის მაგალითია, 8 ნოემბერს თბილისსა და ბათუმში And Then We Danced-ის ქართული პრემიერის პარალელურად მათ მიერ აქციების გამართვა. კინოთეატრებთან მობილიზებული აგრესიული ჯგუფები მშვიდობიან მოქალაქეებსა და სამართალდამცავებს პიროტექნიკასა და სხვადასხვა ნივთებს ესროდნენ, შემდეგ კი პარაკლისი გადაიხადეს.

სამწუხაროდ, დღეს, სოციუმის მიერ, „უცხოში“ ერთიანდება სტერეოტიპული წარმოდგენები, რის შედეგადაც კულტურული განსხვავებულობა ხშირად სტიგმად იქცევა და ძალაუფლებრივი დაჯგუფებები იდენტობის კატეგორიებს იყენებენ უმცირესობათა დაქვემდებარებისა და დათრგუნვის ინსტრუმენტებად.

თუმცა, როგორც არ უნდა ეცადონ ფსევდო ნაციონალური იდეებით განმსჭვალული „პატრიოტები“, რეალობა სხვაგვარია და 21-ე საუკუნეში ადამიანებს უფრო ხშირად უწევთ ურთიერთობა განსხვავებული ტრადიციების, ღირებულებების, შეხედულებების მქონე ინდივიდებთან, რამაც ცოდნა განსხვავებულობისა და სიუცხოვის შესახებ აუცილებელ ფაქტორად აქცია და შეასუსტა „უცხოს“ მტრის ხატთან გაიგივება.